”Καλλιο προλαμβάνειν παρα θεραπευειν” ειναι ένα ρητό το οποίο ακολουθεί και πρέπει να ακολουθεί η ιατρική κοινοτητα . Η μελέτη για την πρόληψη του καρκίνου γίνεται κυρίως με τη βοήθεια επιδημιολογικών στοιχείων. Σε μερικές επιθετικές μορφές καρκίνου ,η διάγνωση γίνεται δυστυχώς σε προχωρημένο στάδιο. Για αυτό είναι επιτακτική η χρήση επιδημιολογικής κατανόησης για την ανάπτυξη προγραμμάτων πρόληψης που στοχεύουν στη μείωση του υψηλού ποσοστού θνησιμότητας από κάποιες κακοηθείες του γαστρεντερικού συστήματος. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του παγκρέατος είναι μερικές από τις συχνότερες μορφές καρκίνου σήμερα . Η συστηματικός προληπτικός έλεγχος που έχει προταθεί από τις διάφορες γαστρεντερολογικές εταιρίες σε όλο τον κόσμο για τον καρκίνο του παχέος εντέρου έχει μειώσει σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες την εμφάνιση νέων περιστατικών. Δυστυχώς δεν υπάρχει ακόμα πρόγραμμα επιτήρησης ή πρόληψης για την περίπτωση του καρκίνου του παγκρέατος. Όσον αφορά την περίπτωση του καρκίνου στομάχου, η πρόληψη με τη διενέργεια γαστροσκοπήσεων σε τακτά χρονικά διαστήματα πραγματοποιείται σε ειδικούς πληθυσμούς.
Τα κληρονομικά σύνδρομα καρκίνου καθώς και οι σποραδικές γενετικές μεταλλάξεις είναι γνωστά αίτια καρκίνου .Οι γενετικές μεταλλάξεις μπορούν να κάνουν έναν ασθενή πιο ευαίσθητο στην εμφάνιση καρκίνου ειδικά όταν συνδυάζεται με περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως είναι η επίδραση του καπνίσματος στον καρκίνο του παγκρέατος. Με τη βοήθεια της γενετικής ,είναι δυνατή η εύρεση μεταλλάξεων σε ασθενείς υψηλού κινδύνου οι οποίοι θα μπορούσαν να υποβάλλονται σε ειδικό πρόγραμμα επιτήρησης . Αυτό θα βοηθούσε στη μείωση του ποσοστού θνησιμότητας καθώς θα μπορούσε να εντοπίσει μεγαλύτερο αριθμό καρκίνων σε πρώιμο στάδιο.
Τα τελευταία χρόνια έχει δωθεί ιδιαίτερη έμφαση στη συσχέτιση μεταξύ εμφάνισης καρκίνου και περιβαλλοντικών παραγόντων στο γενικό πληθυσμό. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ευεργετική δράση των λιποδιαλυτων βιταμινών και συγκεκριμένα της βιταμίνη D και Ε όπως επίσης του φυλλικού οξέος. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει τον προστατευτικό ρόλο της ισοφλαβίνης στην καρκινογένεση.
Μεταξύ όλων αυτών των βιταμινών, το κύριο αποτέλεσμα που παρατηρήθηκε οφείλεται στην αντιοξειδωτική ιδιότητα αυτών των στοιχείων. Η αλληλεπίδραση αυτών των στοιχείων με αντι-αποπτωτικές οδούς παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο . Η διακοπή του καπνίσματος εδώ και πολύ καιρό αποτελεί μία τεκμηριωμένη οδηγία στην πρόληψη των περισσότερων καρκίνων, ειδικά του καρκίνου του πνεύμονα καθώς και άλλων ασθενειών και συνεχίζει να ενθαρρύνεται έντονα . Η παχυσαρκία, το αλκοόλ και η χρόνια φλεγμονή σχετίζεται επίσης με την καρκινογένεση στο γαστρεντερικό σύστημα.
Καρκίνος του παχέος εντέρου
O καρκίνος Παχέος εντέρου είναι μία από τις πιο κοινές αιτίες θανάτου στην Ευρώπη και παγκοσμίως. Περίπου 600.000 θάνατοι αποδίδονται σε αυτόν τον καρκίνο, συμπεριλαμβανομένων σποραδικών και κληρονομικών μορφών . Λόγω της επιθετικής φύσης του, δοκιμάζονται καλύτερες μέθοδοι ελέγχου και πρόληψης προκειμένου να μειωθεί ο επιπολασμός αυτής της ασθένειας. Υπάρχουν πολλές αιτίες καρκίνου του παχέος εντέρου που περιλαμβάνουν τόσο γενετικές όσο και περιβαλλοντικές επιδράσεις και αυτές συζητούνται παρακάτω.
Κληρονομικός καρκίνος του παχέος εντέρου
Έχει αποδειχθεί ότι το 30% των περιπτώσεων καρκίνου του παχέος εντέρου αποτελεί μια κληρονομική μορφή καρκίνου και τα κοινά κληρονομικά σύνδρομα αποτελούνται από το σύνδρομο Lynch και την οικογενή αδενωματώδη πολυποδίαση, τα οποία αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία των κληρονομικών περιπτώσεων. Στην περίπτωση οικογενους αδενωματώδους πολυποδιασης, προτείνεται η έναρξη διενέργειας ορθοσιγμοειδοσκόπησης στην ηλικία των 12-14 ετών. Οι ασθενείς με σύνδρομο Lynch έχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν διάφορες μορφές καρκίνου εκτός του καρκίνου παχέος εντέρου, όπως αυτόν του καρκίνου του ενδομητρίου. Η γενετική μετάλλαξη στο σύνδρομο Lynch είναι μια μετάλλαξη της γεννητικής γραμμής των γονιδίων επιδιόρθωσης DNA, με αποτέλεσμα τη μικροδορυφορική αστάθεια. Η προτεινόμενη προσέγγιση για την πρόληψη του καρκίνου στο σύνδρομο Lynch επικεντρώνεται σε ένα λεπτομερές οικογενειακό ιστορικό, την εκτίμηση των παραγόντων κινδύνου και τον γονιδιακό έλεγχο. Όσα άτομα ανήκουν στην παραπάνω κατηγορία και φέρουν παθολογικές γονιδιακές αλληλουχίες πρέπει να υποβάλλονται σε κολονοσκόπηση ανά διετία από την ηλικία των 25 ετών.
Πώς γίνεται ο προληπτικός έλεγχος
Στον γενικό πληθυσμό όπου δεν υπάρχει κληρονομικός, οικογενειακός ή περιβαλλοντικός επιβαρυντικός παράγοντας προτείνεται η διενέργεια προληπτικού ελέγχου για εμφάνιση καρκίνου παχέος εντέρου απο την ηλικία των 50 ετών. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι/μέθοδοι με τους οποίους είναι δυνατή η διενέργεια προληπτικού ελέγχου. Αυτές οι μέθοδοι περιλαμβάνουν α)ειδικό τεστ ανίχνευσεις αιμοσφαρίνης στα κόπρανα, β)ενδοσκοπικές μεθόδους, γ)απεικονιστικές μεθόδους(αξονική ή μαγνητική κολονοσκόπηση). Σε περίπτωση που επιλεγεί η κολονοσκόπηση και αυτή η εξέταση είναι φυσιολογική, συστήνεται επανέλεγχος με κολονοσκόπηση μετά απο 10 χρόνια. Σε περίπτωση όπου γίνει ανίχνευση και αφαίρεση πολυπόδων ή πρώιμων καρκίνων, τότε τα μεσοδιαστήματα διενέργειας κολονοσκόπησης μειώνονται. Σε περιπτώσεις άτομα με επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό(παρουσία ενός ή περισσότερων συγγενών πρώτου βαθμού συγγενείς με καρκίνο παχέος εντέρου),πρέπει να σημειωθεί ότι η έναρξη διενέργειας προληπτικού ελέγχου γίνεται νωρίτερα σε σχέση με αυτή του γενικού πληθυσμού. Ο προληπτικός έλεγχος πρέπει να ξεκινάει στην ηλικία των 40 ετών ή 10 χρόνια νωρίτερα από τη διάγνωση παχέος εντέρου στην οικογένεια. Ο έλεγχος γίνεται με κολονοσκόπηση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο επανέλεγχος γίνεται συχνότερα απο τον γενικό πληθυσμό και συγκεκριμένα ανά 5 έτη σε περίπτωση που η κολονοσκόπηση είναι φυσιολογική. Σε περίπτωση όπου γίνει ανίχνευση και αφαίρεση πολυπόδων ή πρώιμων καρκίνων, τότε τα μεσοδιαστήματα διενέργειας κολονοσκόπησης μειώνονται.